Είσαι ένας Μακεδόνας και το καθήκον σε καλεί!

(Αφιερωμένο σ’ αυτούς που επιμένουν)

Ο Εμμανουήλ Παπάς (1772 – 1821) ήταν Έλληνας τραπεζίτης, μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Υπήρξε πρωτεργάτης της εξέγερσης στη Χαλκιδική και μία από τις αγνότερες και ηρωικότερες μορφές του Αγώνα της Ανεξαρτησίας

Όταν κηρύχθηκε η Επανάσταση του 1821 ο Εμμανουήλ Παπάς εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη στις 23 Μαρτίου 1821 και μετέβη στη Μονή Εσφιγμένου στο Άγιο Όρος. Εκεί αφού έφθασε με πλοίο του θρακιώτη φιλικού Αντώνη Βισβίζη που ήταν γεμάτο όπλα και πολεμοφόδια, αγορασμένα ύστερα από εντολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από ηγουμένους και μοναχούς.

Τον Μάϊο του 1821, μετά την εξέγερση του Πολύγυρου, ανακηρύχθηκε “αρχηγός και υπερασπιστής της Μακεδονίας”. Αφού εγκατέστησε το αρχηγείο του στο Άγιο Όρος, με τους 2.500 άνδρες του ανέλαβε δράση με παράλληλες εξεγέρσεις στην Κασσάνδρα, την Ορμύλια, τη Σιθωνία και τα Μαντεμοχώρια. Τον Ιούνιο του 1821, σε συνεργασία με τον καπετάν Χάψα, οπλαρχηγό της Δυτικής Χαλκιδικής, πετυχαίνουν σημαντικές επιτυχίες κατά των Τούρκων στα Στάγειρα και στο Σταυρό. Τα τέλη Οκτωβρίου 1821, μετά την αντεπίθεση των Τούρκων με αρχηγό τον Αβδούλ Αμπούδ, που έσπασε το επαναστατικό μέτωπο στη Κασσάνδρα και την περιοχή του Σταυρού, ο Παπάς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Άγιο Όρος καταδιωκόμενος από τον τουρκικό στρατό. Με πλοιάριο αναχώρησε για την Ύδρα, αλλά εξαντλημένος από τις κακουχίες του πολέμου και από τις συγκινήσεις της τραγικής του περιπέτειας, πέθανε από συγκοπή μέσα στο πλοιάριο ακριβώς τη στιγμή που έπλεε τον Καφηρέα. Η σωρός του ήρωα μεταφέρθηκε στην Ύδρα και κηδεύτηκε με τιμές στρατηγού. Το 1843 αναρτήθηκε στο Ελληνικό Βουλευτήριο το όνομα του σαν ενός από τους πρωταγωνιστές της ελληνικής επανάστασης. Τα λείψανά του μεταφέρθηκαν το 1971 και εναποτέθηκαν κάτω από τον ανδριάντα του, στην Πλατεία Ελευθερίας των Σερρών.

Η οικογένεια του Εμμανουήλ Παπά αποτελεί παράδειγμα αφοσίωσης και αγάπης στην Πατρίδα. Ο Εμμανουήλ Παπάς είχε συνολικά 11 παιδιά, 8 αγόρια και 3 κορίτσια Από το 8 αγόρια τα τρία έπεσαν στον Αγώνα: ο Αθανασάκης Παπάς (1794-1826) πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους και αποκεφαλίστηκε στη Χαλκίδα, ο Γιαννάκης Παπάς (1798-1825) πολέμησε δίπλα στον Παπαφλέσσα και σκοτώθηκε στη Μάχη στο Μανιάκι (20 Μαΐου 1825) και ο Νικολάκης Παπάς (1803-1827) σκοτώθηκε στη Μάχη του Καματερού (27 Ιανουαρίου 1827).Το 1821 ο  Αθανάσιος, ο Αναστάσιος, ο Ιωάννης και ο Νικόλαος βοηθούσαν τον πατέρα τους στις επιχειρήσεις τους στην Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Βιέννη και Σέρρες. Ο Αναστάσιος και ο Νικόλαος όταν κηρύχθηκε η επανάσταση βρίσκονταν στην Βιέννη.Ο Αναστάσιος είχε σπουδάσει στην Αυστρία και Γερμανία και μετέφρασε πολλά ήταν  έργα αρχαίων ελλήνων συγγραφέων στη γερμανική γλώσσα.Είχε τεράστια βιβλιοθήκη στη Βιέννη με δικό του βιβλιοκτητορόσημο (ex libris) με ειδική σφραγίδα που έγραφε: « Εκ Της Βιβλιοθήκης Αναστασίου Εμμανουήλ Παπά. Εκ Σέρρας Της Μακεδονίας». Στην Βιέννη όπου διηύθυνε το εμπορικό υποκατάστημα του πατέρα του Εμμανουήλ, τον βρήκε, όπως προαναφέρθηκε, η έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως και τον συντάραξε όπως μάς διαφωτίζει  από το περιεχόμενό της επιστολή, γραμμένη στη Βιέννη στις 18 ’Απριλίου 1821 προς τον μεγαλύτερο αδελφό του ’Αθανάσιο, και κατασχεμένη από τη μυστική αυστριακή αστυνομία.Η επιστολή αυτή, που ποτέ βέβαια δεν έφτασε στον προορισμό της και βρίσκεται σήμερα στα αυστριακά αρχεία, μάς μιλάει για μια αποφασιστική για τη ζωή του Αναστασίου καμπή.

Συγκεκριμένα ο ’Αναστάσιος, μόλις μαθαίνει την εισβολή του ’Αλεξάνδρου Υψηλάντη στη Μολδαβία, καλεί τον αδελφό του που βρισκόταν στις Σέρρες (η στην Κωνσταντινούπολη) να έλθει στη Βιέννη, αφού στην πατρίδα τους βρισκόταν «ό καλός μας πατέρας» και ν’αναλάβει την διαχείριση του υποκαταστήματος.
Η επιστολή του αξίζει να παρατεθεί κυρίως για τα γνήσια και θερμά πατριωτικά αισθήματα του νέου (αισθήματα που χαρακτήριζαν όλα τα μέλη της οικογένειας Παπά), τα όποια του χαρίζουν τον οίστρο και τη δύναμη ενός μεγάλου λογοτέχνη :

Αγαπημένε μου αδελφέ!

Σου έγραψα προ ημερών και χθες εν παρόδω για την απόφασή μου να αναχωρήσω. 
Επειδή όμως σκέφτηκα, ότι μπορεί να το εθεώρησες για αστείο, γι αυτό είμαι αναγκασμένος να σου στείλω σήμερα γράμμα με ειδικό ταχυδρόμο και να σε πληροφορήσω για την όλη αλήθεια του σκοπού μου και έτσι να κανονίσεις, όπως είναι συμφερώτερο, πολυαγαπημένε μου!

Είναι ένας μήνας τώρα, που δεν είχα ησυχία ούτε στιγμή. 

Είχα στρέψει όλη την προσοχή μου στην τωρινή κατάσταση και ήθελα να βρω ένα μέσο για να ικανοποιήσω τον εαυτό μου και γενικά την οικογένειά μου. 
Αλλά όλον αυτόν τον καιρό στάθηκε αδύνατο να προτιμήσω την ματαιότητα και να παραμερίσω το ένδοξο γεγονός του αιώνος.

Μια γυναικεία μορφή στεκόταν πάντα μπροστά στα μάτια μου θλιμμένη, κλαμένη, πληγωμένη, βαριά αλυσοδεμένη. 

Πάντα με κοίταζε με βλέμμα ατενές χωρίς να μου μιλεί. 
Αλλά τέλος, πριν από λίγες μέρες μου είπε θυμωμένα:

— «Παιδί μου, πάψε πια να είσαι σκυθρωπός! 

Πάψε να είσαι μόνο ο Αναστάσιος Εμμ. Παπά, ο γιος του καλού σου πατέρα! 

Είσαι ένας Μακεδόνας και το  καθήκον σε καλεί.

Αίσχος κι ανεξίτηλη ντροπή θα είναι για σένα, εάν μείνεις αδιάφορος σ’ αυτήν την ευκαιρία. 
Εμπρός λοιπόν, αγαπημένο μου παιδί! 

Δείξε πως είσαι ένας Μακεδόνας! 

Γίνου ένας Αριστόδημος και κάτω απ’ αυτό το όνομα πολέμα για την Πατρίδα! 

Μη φοβάσαι τί θα πουν οι συγγενείς σου.

Η μητέρα σου, ο πατέρας σου, όλα τ αδέρφια σου αντί να σε μοιρολογήσουν, αν πέσεις για την Πατρίδα, θα μιμηθούν το παράδειγμα του Ξενοφώντος, το παράδειγμα της σπαρτιάτισσας μητέρας,και αν για μια στιγμή κλάψουν και πενθήσουν, πάντα θα τους παρηγορεί η αξιοθαύμαστη απόφασή σου, εφ’ όσον εσύ χωρίς καμμιά άλλη αιτία, παρά μέσα από την αγάπη, τη φιλία και κάθε ησυχία, που σε περιβάλλουν, ξεκινάς εν τούτοις και τραβάς προς τον υπέροχο σκοπό!

Αριστόδημε, ο φοίνιξ σου φωνάζει:

Μάχου υπέρ πατρίδος! 

Μη διστάζεις, μη δειλιάζεις με τη σκέψη, ότι μπορεί να είσαι ο τελευταίος. 
Όρμα απάνω στον εχθρό σαν ένας Μακεδόνας, φκιάξε αργυρές ασπίδες, ξαναζωντάνεψε την αήττητη φάλαγγα. Τί το όφελος να καλοζείς στα ξένα και να στερείσαι για πάντα την Πατρίδα σου!».

Αυτά και άλλα πολλά παρόμοια μου είπε και χάθηκε με μιάς. Μου είναι αδύνατο πια, Θανασάκη μου, να μήν υπακούσω στη φωνή της.

 Τα αποφάσισα, ναι, το αποφάσισα! Έχετε γειά! σπεύδω προς τα ένδοξα πεδία των μαχών του Μαραθώνα και των Θερμοπυλών!

Εκεί με περιμένει τό στεφάνι ενός πραγματικού στρατιώτη η ίσως ακόμα και ο θάνατος.
Αλλά για μένα είναι το ίδιο. 

Ο θάνατος για την Πατρίδα είναι το γλυκύτερο χάρισμα.

 Ας γίνει ό,τι μου κλώθει η μοίρα μου. Αν πεθάνω, μη λυπάσαι, Αδερφέ μου! Για την Πατρίδα πεθαίνω ευχαρίστως. Το ξέρεις πόσες φορές έδειξα τόλμη στη ζωή μου απλώς για να γνωρίσω τον κόσμο. Τώρα τον έμαθα κάπως, μπορούσα λοιπόν να μείνω αδιάφορος;
 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Αναχωρώ από εδώ με άλλους 12 ‘Έλληνες και παίρνω μαζί μου επίσης και τον λογιστή μου, έναν άντρα με αξία και ψυχή. Ο Νικολάκης θέλει βέβαια να έρθει μαζί μου, αλλά θα τον αφήσω εδώ. Θα σου ξαναγράψω μόλις αναχωρήσω. 

Έχε γειά, αγαπημένε μου! Να είσαι χαρούμενος για την απόφασή μου και ευχήσου μια καλή έκβαση του θεϊκού σκοπού μου.

Ο αδελφός σoυ 

Αναστάσιος

 

Επιμέλεια κειμένου από τον Αντιστράτηγο Ε.Α. Νικόλαο Ράμμο, Επίτιμο Διοικητή Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ)

Βιβλιογραφία

Βακαλόπουλος Απόστολος «Εμμανουήλ Παπάς, Αρχηγός και Υπερασπιστής της Μακεδονίας – Η Ιστορία και το Αρχείο της Οικογένειάς του», Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (Ι.Μ.Χ.Α.),Θεσσαλονίκη 1981.

Βοζιάνης Γιώργιος, «Εμμανουήλ Παπάς, ο υπερασπιστής της Μακεδονίας το 1821». Εκδόσεις Μαλλιάρης-Παιδεία, Θεσσαλονίκη 2005.

Εμμανουήλ Παπάς  Βικιπέδια

https://el.wikipedia.org/wiki/ Εμμανουήλ_Παπάς